Pokarm kobiecy jest uznawany przez Światową Organizację Zdrowia i UNICEF za najlepszy pokarm dla noworodków i niemowląt. Jeśli istnieje taka możliwość to zaleca się, aby przez pierwszych sześć miesięcy życia dziecka to właśnie mleko matki stanowiło wyłączny element jego diety. HBM (Human Beast Milk) to od wielu lat przedmiot badań, w tym tych dotyczących jego składu i roli, jaką odgrywa w rozwoju dziecka. Warto skupić się między innymi na niebiałkowych elementach wchodzących w skład HBM. Co więc zawarte jest w pokarmie kobiecym?
Metabolity polarne
Drobnocząsteczkowe metabolity zawarte w HBM są syntezowane w obrębie gruczołów mlekowych bądź też pochodzą z krwi matki. Najwięcej wśród nich jest oligosacharydów, które stanowią aż 20% węglowodanów w mleku matki. HMO, czyli Human Milk Oligosaccharides to związki, które nie są trawione w jelicie cienkim, dlatego uważa się, że nie posiadają one żadnej wartości odżywczej. Większość oligosacharydów wydalanych jest z kałem, aczkolwiek częściowo przenikają one do osocza.
Niebiałkowe związki z azotem
Wśród związków tych wymienić można chociażby kreatynę, która jest konieczna do prawidłowego przebiegu procesów tworzenia neuronów i rozwoju mózgu. Pokarm kobiecy pokrywa około 9% zapotrzebowania niemowlaka na kreatynę. Ponadto w HBM zawarta jest również karnityna, która stanowi niezbędny element do zachodzenia i prawidłowego przebiegu wielu mechanizmów fizjologicznych. Warto wymienić tu również wolne aminokwasy, takie jak tauryna, kwas glutaminowy, glutamina oraz alanina. Kompozycja tych związków zmienia się w trakcie okresu laktacji. Niebiałkowymi związkami azotowymi są także nukleotydy, które w HBM występują pod postacią oligonukleotydów w komórkach oraz w postaci wolnej. Związki te są odpowiedzialne za stymulację odpowiedzi immunologicznej u noworodków i tym samym za kształtowanie się odporności oraz za regulowanie snu i za przyswajalność wielu składników odżywczych, w tym na przykład żelaza. Kolejną grupą należącą do tej kategorii są poliaminy, które są konieczne zwłaszcza podczas intensywnego wzrostu tkanek. Najwyższe stężenie poliamid w mleku matki występuje w pierwszych dniach laktacji oraz w pokarmie matek wcześniaków.
Lipidy
W HBM znajdziemy również lipidy w postaci MFG, czyli Milk Fat Globules, które otoczone są błoną biologiczną. Dostarczają one energii noworodkom, są nośnikami składników odżywczych, odpowiadają za rozwój mózgu i prawidłowy metabolizm komórek, tak więc stanowią składnik niezbędny do należytego zachodzenia procesów w organizmie. MFG syntezowane są prawdopodobnie w retikulum endoplazmatycznym komórek nabłonkowych gruczołów mlekowych. Dojrzałe MFG są otoczone potrójną błoną, zaś ich hydrofobowy rdzeń zbudowany jest w 99 procentach z triacylogliceroli. Cząsteczki lipidów mogą mieć różną wielkość – od 1 do kilkudziesięciu milimetrów średnicy, zaś ich rozmiar zmienia się w zależności od okresu laktacji. Mleko matki zawiera więcej małych MFG aniżeli mleko krowie czy nawet mleko zastępcze, co jest bardzo ważne dla rozwoju dziecka, gdyż wpływa to na absorpcję samych lipidów oraz składników odżywczych. Co ciekawe, w HBM zawarta jest duża ilość cholesterolu, co z kolei wpływa na obniżenie jego poziomu w późniejszych etapach rozwoju dziecka. Warto jednak pamiętać, że zawartość lipidów w HBM jest uwarunkowana między innymi dietą matki i nie u każdej wygląda ona tak samo.
Analiza składu mleka matki jest bardzo istotna w pozyskiwaniu wiedzy na temat żywienia dzieci. W ostatnich latach pozwoliło to na zmianę w standardach karmienia piersią. Tak szczegółowe badania metabolomu HBM są możliwe między innymi dzięki stosowaniu innowacyjnych technik analitycznych, w tym spektrometrii mas, technik chromatograficznych czy jądrowego rezonansu magnetycznego. Jest to nowoczesne i bardzo istotne podejście, aczkolwiek wymaga ono również mnóstwa pracy i stałego uzupełniania wiedzy, która niestety wciąż nie jest wystarczająca i nieustannie musi być uzupełniana. Niemniej jednak obecny stan wiedzy pozwala twierdzić, że pokarm kobiecy ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Właśnie dzięki tym badaniom możliwe jest tworzenie coraz bardziej ulepszonych formuł pokarmów zastępczych, które stosowane są przez matki niemogące z różnych przyczyn karmić piersią.